Τέλος στις μεγάλες δυσλειτουργίες που προκαλούν οι «γκρίζες ζώνες» των αρμοδιοτήτων μεταξύ δήμων, περιφερειών και κεντρικής διοίκησης επιχειρεί να βάλει το υπουργείο Εσωτερικών, ξεκινώντας από τέσσερις βασικούς τομείς. Με βάση τις προωθούμενες ρυθμίσεις ο καθαρισμός των φρεατίων και των ρεμάτων, ένας τομέας κρίσιμος για την πολιτική προστασία, θα ανατεθεί στους δήμους, ενώ η έκδοση οικοδομικών αδειών θα μεταφερθεί στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Παράλληλα, δημοτικές επιχειρήσεις θα διαχειρίζονται την ύδρευση αναφορικά με το πόσιμο νερό και την αποχέτευση, ενώ την άρδευση θα εποπτεύει το ΥΠΕΝ. Τέλος, προβλέπεται η δημιουργία ενός νέου συμβουλίου που θα λαμβάνει τις αποφάσεις για τη διαχείριση μητροπολιτικών συγκροτημάτων.
Τέλος στις «γκρίζες ζώνες» των αρμοδιοτήτων
Του Σταύρου Παπαντωνίου
Την ανακατανομή και ως εκ τούτου και το ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων σε 4 βασικούς άξονες –με άλλους 4 να έπονται αμέσως– εξετάζει το υπουργείο Εσωτερικών, με τις αλλαγές να εντάσσονται στον νέο Ενιαίο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης που συντάσσει το τελευταίο διάστημα ο υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος και έχει στόχο να λύσει ένα μεγάλο πρόβλημα του κράτους: την αλληλοεπικάλυψη των φορέων, καθώς οι αρμοδιότητες που ασκούν οι δήμοι, οι περιφέρειες, οι αποκεντρωμένες διοικήσεις και το κεντρικό κράτος εξακολουθούν να είναι μπερδεμένες και σε πολλές περιπτώσεις να πέφτουν η μία πάνω στην άλλη, δημιουργώντας πολλές «γκρίζες ζώνες».
Τον νέο χάρτη έχει αναλάβει να φτιάξει ένας από τους καλύτερους γνώστες της αυτοδιοίκησης, ο κ. Νικόλαος Μαυρίκας, επίτιμος αντιπρόεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους με πάνω από 20 έτη θητεία στο υπουργείο Εσωτερικών, σε συνεργασία με εκπροσώπους της αποκεντρωμένης διοίκησης, των περιφερειών, εκπροσώπους ορεινών και νησιωτικών δήμων και δημάρχους των μητροπολιτικών συγκροτημάτων της Αθήνας, δίνοντας σε πρώτη φάση προτεραιότητα σε 4 βασικούς τομείς που «επείγουν».
πάρχει ακόμη και σήμερα μεγάλη αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων. Για παράδειγμα, σήμερα στον καθαρισμό των ρεμάτων έχουν εμπλοκή το δασαρχείο, η περιφέρεια και ο δήμος. Η σκέψη είναι να περάσει η αρμοδιότητα οριστικά και αμετάκλητα στους δήμους, καθώς το κρας τεστ του περασμένου καλοκαιριού με τον καθαρισμό των οικοπέδων, που ήταν αρμοδιότητα των δήμων, είχε θετικό πρόσημο. Στην ίδια κατηγορία ανήκει και η αρμοδιότητα για τον καθαρισμό των φρεατίων που θα πάνε στους δήμους και σήμερα εμπλέκονται και η περιφέρεια και η ΕΥΔΑΠ.
Δεύτερον, μεγάλο πρόβλημα υπάρχει όσον αφορά τις αρμοδιότητες που αφορούν την ορθή διαχείριση του υδάτινου αποθέματος της χώρας, ανεξάρτητα από το εάν αυτό προορίζεται για ύδρευση ή άρδευση. Με τον κίνδυνο λειψυδρίας να είναι πιο ορατός από ποτέ, το ξεκαθάρισμα των συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων είναι καίριας σημασίας. Η λογική του υπουργείου είναι να υπάρξει μια ενιαία διαχείριση σε όλη την Ελλάδα, πλην Αττικής όπου υπάρχει η ΕΥΔΑΠ. Σήμερα στη διαχείριση υδάτων εμπλέκονται δήμοι, περιφέρειες, αποκεντρωμένες διοικήσεις, τοπικές ΔΕΥΑ και οργανισμοί εγγείων βελτιώσεων. Η πρόταση του υπουργείου είναι με την ίδρυση μιας ΔΕΥΑ ανά νομό, η κάθε δημοτική επιχείρηση να διαχειρίζεται την ύδρευση, στην οποία συμπεριλαμβάνεται το πόσιμο νερό, και την αποχέτευση. Πρόκειται για κάτι που είναι σε διαβούλευση με την τοπική αυτοδιοίκηση. Διαφορετικό κομμάτι αποτελεί η άρδευση, που το πιθανότερο σενάριο αυτή τη στιγμή είναι να μην υπάγεται στους δήμους, αλλά σε άλλον φορέα διαχείρισης, όπως οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων, που υπάγονται στο ΥΠΕΝ.
Τρίτον, οι υπηρεσίες δόμησης, δηλαδή οι παλιές πολεοδομίες, μεταφέρθηκαν το 2010 με τον «Καλλικράτη» από τις παλιές νομαρχίες στους δήμους. Δεκαπέντε χρόνια μετά, πολλοί δήμοι δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν ικανοποιητικά τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Οι υπηρεσίες δόμησης είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα ότι μια αρμοδιότητα που μεταφέρεται πρέπει να γίνεται βάσει σχεδίου. Ο σχεδιασμός είναι το χωροταξικό σχέδιο να παραμείνει στους δήμους, αλλά οι άδειες οικοδομών να περάσουν κεντρικά στο υπουργείο Περιβάλλοντος, κάτι που θεωρείται εφικτό λόγω της προωθούμενης μεταρρύθμισης e-adeies, μέσω της οποίας οι άδειες θα εκδίδονται ηλεκτρονικά και δεν θα παράγουν επιπλέον φόρτο εργασίας.
Τέταρτον, τι γίνεται στις περιπτώσεις που οι αρμοδιότητες μπλέκονται εντός ενός μητροπολιτικού συγκροτήματος; Για παράδειγμα είναι προφανές ότι το χωροταξικό του Δήμου Νέας Ιωνίας δεν μπορεί να είναι σε πλήρη ασυνέχεια με το χωροταξικό του όμορου Δήμου Νέας Φιλαδέλφειας – Χαλκηδόνας. Αντίστοιχα, η διαχείριση ενός μητροπολιτικού πάρκου, όπως είναι το Πάρκο Αντώνης Τρίτσης που βρίσκεται ανάμεσα στον Δήμο Ιλίου και τον Δήμο Αγίων Αναργύρων – Καματερού, δεν μπορεί να είναι αρμοδιότητα μόνο ενός δήμου. Επομένως στα μητροπολιτικά συγκροτήματα η σχέση μεταξύ περιφέρειας και δήμων χρειάζεται διαφορετική οριοθέτηση σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Γι’ αυτόν τον σκοπό σχεδιάζεται ένα νέο συμβούλιο –πιθανότητα 11μελές– που θα έχει διαδημοτικό χαρακτήρα και την πλειοψηφία θα την έχει η περιφέρεια με 6-5. Το συμβούλιο αυτό θα έχει αρμοδιότητα να λύνει θέματα σε μεγάλες μητροπόλεις.
Με βάση όσα λέει ο υπουργός Εσωτερικών, δύο είναι τα βασικά κριτήρια για την κατανομή των αρμοδιοτήτων: πρώτον, αν αυτή αφορά τοπικού επιπέδου ζήτημα, περιφερειακού επιπέδου ζήτημα ή αν είναι εθνικής εμβέλειας. Οι δήμοι, οι περιφέρειες και το κεντρικό κράτος (είτε απευθείας είτε μέσω των αποκεντρωμένων διοικήσεων) αντίστοιχα θα κληθούν να την ασκήσουν. Το δεύτερο κριτήριο είναι ποιο επίπεδο διακυβέρνησης μπορεί να ασκήσει αποτελεσματικότερα την αρμοδιότητα προς όφελος των πολιτών. Γιατί διαφορετικά ποιος ο λόγος να μεταφερθεί μια αρμοδιότητα, να δημιουργηθεί μια έστω προσωρινή διοικητική αναστάτωση και εντέλει αυτή να ασκείται χειρότερα σε σχέση με πριν; Οπως λένε αρμόδιες πηγές στην «Κ», μεταφορά αρμοδιοτήτων συνεπάγεται μεταφορά προσωπικού και πόρων από τον φορέα που θα μεταφερθεί η αρμοδιότητα, ώστε να υπάρξει η ανάλογη υποστήριξη.
Δύο είναι τα βασικά κριτήρια για την ανακατανομή των αρμοδιοτήτων: τι «εμβέλειας» είναι το ζήτημα και ποιο επίπεδο διακυβέρνησης μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα.
Τι έπεται
Στην ιεράρχηση της κυβέρνησης οι 4 προαναφερθέντες τομείς έχουν τον χαρακτήρα του επείγοντος, καθώς τα προβλήματα που ανακύπτουν είναι πολλά και καθημερινά. Αλλά δεν είναι οι μόνοι τομείς στους οποίους χρειάζεται ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων. Σειρά αναμένεται να πάρουν 4 ακόμη:
• Οι αρμοδιότητες του οδικού δικτύου. Σήμερα ακόμη και δρόμοι οι οποίοι διέρχονται αμιγώς εντός των ορίων ενός δήμου ανήκουν στη περιφέρεια (όπως η Σταδίου και η Πανεπιστημίου). Στόχος είναι ο εξορθολογισμός της κατανομής, αφήνοντας στην περιφέρεια μόνο σημαντικούς δρόμους υπερτοπικού χαρακτήρα.
• Μεγάλα πάρκα που βρίσκονται εντός των ορίων ενός δήμου – π.χ. το Πεδίον του Αρεως, το οποίο θα μπορούσε να μεταφερθεί ως αρμοδιότητα στον Δήμο Αθηναίων από την Περιφέρεια Αττικής.
• Η λειτουργία των δημοτικών ιατρείων μπορεί να γίνεται σε συνεργασία με τις πρωτοβάθμιες δομές υγείας του ΕΣΥ, ώστε να βελτιωθεί η παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας για τους πολίτες.
• Η εξέταση παραχώρησης μη εμπορικά αξιοποιήσιμων εκτάσεων από το κεντρικό κράτος προς τους δήμους, εφόσον μπορούν να αξιοποιηθούν για κοινόχρηστους και κοινωφελείς σκοπούς.
Χρόνιο πρόβλημα
Είναι γεγονός άλλωστε πως παρά τις συντονισμένες προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα των αρμοδιοτήτων του κράτους εξακολουθεί να είναι ένας λαβύρινθος που πολλές φορές δεν έχει έξοδο, καθώς δήμοι, περιφέρειες και κεντρικό κράτος αλληλομπλέκονται και δημιουργούν ένα χάος για τους πολίτες. Πριν από περίπου δύο χρόνια έγινε μια πρώτη προσπάθεια με τη δημιουργία του Εθνικού Μητρώου Διοικητικών Διαδικασιών «Μίτος», στο οποίο ήδη έχουν καταγραφεί σχεδόν 4.500 διοικητικές διαδικασίες, ενώ έχει λάβει χώρα και μελέτη για την αποτύπωση των διαδικασιών των δήμων και των περιφερειών της χώρας, οι οποίες και αυτές σταδιακά αναρτώνται στην πλατφόρμα. Ωστόσο, η ύπαρξη τόσο μεγάλου αριθμού αρμοδιοτήτων, σε συνδυασμό με τα 4 επίπεδα της οργάνωσης του κράτους (δήμοι, περιφέρειες, αποκεντρωμένες διοικήσεις, κεντρική κυβέρνηση), δεν έχει λύσει το πρόβλημα.
«Δώσαμε αγώνα για να έρθουν οι πολεοδομίες στους δήμους»
Της Τάνιας Γεωργιοπούλου
Κάθετα αντίθετος στις ρυθμίσεις που φαίνεται να προωθεί το υπουργείο Εσωτερικών στο πλαίσιο αναμόρφωσης του κώδικα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, δηλώνει ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, Α΄ αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδας και δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης. Ειδικά όσον αφορά τη μεταφορά της αρμοδιότητας έκδοσης των οικοδομικών αδειών από τους δήμους στο υπουργείο Περιβάλλοντος, ο κ. Κωνσταντέλλος εκτιμά ότι πρόκειται για ρύθμιση που έχει στόχο να περιορίσει τη δυνατότητα των δήμων να λαμβάνουν αποφάσεις σε σχέση με το οικιστικό περιβάλλον της περιοχής τους. «Μετά τις αντιδράσεις μας που αφορούσαν τις ρυθμίσεις του ΝΟΚ και το μπόνους ορόφων, ο σχεδιασμός είναι να αποφασίζει για όλα το υπουργείο και το ΤΕΕ. Εφόσον προωθηθεί η ρύθμιση για τις εκδόσεις οικοδομικών αδειών, θα προσφύγουμε στο ΣτΕ, οι αποφάσεις του οποίου άλλωστε μας έχουν δικαιώσει όσον αφορά ότι δεν θέλουμε να χτίσουμε τα πάντα και να αυξήσουμε το μπετόν», ξεκαθαρίζει.
Κόκκινη γραμμή αποτελεί η μεταφορά της έκδοσης των οικοδομικών αδειών από τους δήμους και για τον δήμαρχο Καλλιθέας Κώστα Ασκούνη. «Δώσαμε μεγάλο αγώνα τη δεκαετία του ’80 για να έρθουν οι πολεοδομίες στους δήμους και τώρα θέλουν να επιστρέψει η αρμοδιότητα στο κράτος και πάλι, για να αποφασίζουν χωρίς τις τοπικές κοινωνίες. Να λέει, δηλαδή, το κεντρικό κράτος, που δεν έχει σχέση με τους πολίτες που ψηφίζουν τοπικά, ότι με το έτσι θέλω τα κτίρια στην Καλλιθέα μπορούν να γίνουν δύο ορόφους ψηλότερα; Ψηλότερα κτίρια, περισσότερο μπετόν, περισσότερα αυτοκίνητα σε συνθήκες κλιματικής κρίσης. Ωραία προοπτική για τις τοπικές κοινωνίες», επισημαίνει.
«Να λέει το κράτος με το έτσι θέλω ότι τα κτίρια στην Καλλιθέα μπορούν να γίνουν δύο ορόφους ψηλότερα;», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Καλλιθέας Κώστας Ασκούνης.
Οσον αφορά τη μεταφορά αρμοδιοτήτων στους δήμους, τόσο ο κ. Κωνσταντέλλος όσο και ο κ. Ασκούνης τονίζουν ότι μεταφορά αρμοδιοτήτων σημαίνει ότι θα διατεθεί παράλληλα στους δήμους και το αναγκαίο προσωπικό αλλά και η χρηματοδότηση. «Η αναμόρφωση του κώδικα είναι κανονικά μια πολύ χρήσιμη διαδικασία που χρειαζόταν να γίνει. Ομως, δεν μπορεί οι αλλαγές να σημαίνουν ότι η αυτοδιοίκηση θα χάσει τη δύναμη να αποφασίζει για τους πολίτες του κάθε δήμου και θα φορτωθεί επιπλέον αρμοδιότητες χωρίς κονδύλια και προσωπικό», αναφέρει ο αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ.
Ο καθαρισμός των φρεατίων από τους δήμους, όπως και η ανάληψη μεγαλύτερων ευθυνών όσον αφορά την πολιτική προστασία, σημαίνει πριν από όλα περισσότερο προσωπικό. «Οι περισσότεροι δήμοι έχουν στο τμήμα Πολιτικής Προστασίας έναν ή δύο υπαλλήλους. Χρειάζεται λοιπόν προσωπικό, εργαλεία (οχήματα) και υπολογισμός του λειτουργικού κόστους, με αντίστοιχα κονδύλια που θα ενταχθούν στους προϋπολογισμούς μας», προσθέτει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΚΕΔΕ την προηγούμενη εβδομάδα απέρριψε την πρόταση του υπουργείου Περιβάλλοντος που αφορούσε τη δημιουργία μιας ΔΕΥΑ (Δημόσια Επιχείρηση Υδρευσης και Αποχέτευσης) ανά νομό. «Οι συγχωνεύσεις ΔΕΥΑ μόνο εθελοντικά μπορούν να προκύψουν», τονίζει ο αντιπρόεδρος της Ενωσης.
