Υπό τον φόβο των ακραίων καιρικών φαινομένων να πλανάται στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, μετά τη βιβλική καταστροφή στη Βαλένθια, η κατάσταση κρίνεται πιο ανησυχητική κι επικίνδυνη σε περιοχές που έχουν πληγεί τα τελευταία χρόνια από πυρκαγιές, όπως η Ρόδος, για πλημμύρες, αφού τα ακραία φαινόμενα θα είναι πια ο κανόνας.
Αυτό τόνισε η καθηγήτρια Υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Ελισάβετ Φελώνη, μιλώντας στον Real Voice 99.5 και τη Νατάσα Παμπρή, στην εκπομπή “Μαζί στις 10” συζητώντας για την κλιματική κρίση, για τα σοβαρά ζητήματα στη διαχείριση υδάτων και το θέμα της λειψυδρίας, ενώ οι ανάγκες κάθε χρόνο μεγαλώνουν, όπως επίσης και για τους κινδύνους στα νησιά, αλλά και τη χώρα μας γενικότερα, στο να έχουμε καταστροφικά φαινόμενα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
“Σε περιοχές όπως η Ρόδος που έχουν πληγεί πρόσφατα από πυρκαγιές, είναι ακόμα πιο επίφοβη η κατάσταση, διότι αντιλαμβάνεστε ότι τα πολύ υψηλά ύψη βροχής δεν μπορούν να συγκρατηθούν πλέον από τις περιοχές γιατί δεν υπάρχει βλάστηση, το υλικό είναι πιο ευδιάβρωτο, οπότε τέτοιες έντονες βροχοπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ δυσμενείς συνθήκες λόγω και των φερτών υλών που θα συνοδεύουν το φαινόμενο, έντονες λασποροές. Όλη η ευρύτερη περιοχή της νοτιανατολικής Μεσογείου υποφέρει και θα υποφέρει από ακραία φαινόμενα για αυτό το λόγο πρέπει να προχωρήσουν άμεσα κάποιες υποδομές”, τόνισε χαρακτηριστικά η κα Φελώνη.
Μετά τις καταστροφές στη Βαλένθια της Ισπανίας και έχοντας στη χώρα μας πριν από μερικά χρόνια καταστροφές στη Μάνδρα Αττικής και στην Αγία Πελαγία της Κρήτης ή το 2013 στη Ρόδο, ακόμη και στην απίστευτη βροχή που σημειώθηκε στις 11/9/2024 στην πόλη της Ρόδου, όπου έπεσαν 96 χιλιοστά νερού σε 85 λεπτά στην πόλη, η κα Φελώνη εξήγησε καταρχήν το πως δημιουργείται το φαινόμενο.
“Τα τελευταία χρόνια αν ξεκινήσουμε και από τη Ρόδο το 2013 που είχαμε ένα πολύ έντονο φαινόμενο που θρηνήσαμε θύματα, ήρθε μετά η Μάνδρα το Νοέμβριο του ’17, ο ΙΑΝΟΣ τον Σεπτέμβριο του 2020 μετά από τρία χρόνια ο “Daniel” και όλα τα έντονα φαινόμενα τείνουν να εμφανίζονται συχνότερα και εξαιρετικά έντονα. Αρχές φθινοπώρου είχαμε φέτος την “Αθηνά” που έπληξε και την Ρόδο.
Αυτό που βλέπουμε είναι ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής, όπου η επίδραση στα βροχοφόρα συστήματα θα είναι ιδιαίτερα έντονα για την περιοχή της Μεσογείου, επειδή ακριβώς η Μεσόγειος θερμαίνεται παραπάνω από το κανονικό οπότε τα ίδια τα συστήματα ενισχύονται τοπικά κι έτσι έχουμε μία ισχυροποίηση στις βροχοπτώσεις και στο σχηματισμό καταιγιδοφόρων νεφών, όπου κατά τόπους οδηγούν σε πολύ έντονες τοπικές καταιγίδες. Αυτό ουσιαστικά είναι το χαρακτηριστικό των συστημάτων όπου βλέπουμε να διαφοροποιούνται λόγω της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής. Άρα είμαστε αντιμέτωποι με πολύ πιο έντονα τα φαινόμενα, δηλ. πολύ πιο ραγδαίες τις βροχοπτώσεις, αυξάνεται η ένταση της βροχής και ταυτόχρονα αυξάνεται και η συχνότητα, κάτι δηλαδή που παλαιότερα το βλέπαμε να συμβαίνει μία φορά στα πέντε χρόνια κατά μέσο όρο, πλέον δυστυχώς μιλάμε για πολύ έντονα φαινόμενα που οδηγούν σε πλημμύρες και συχνά θρηνούμε και θύματα ίσως και κάθε έτος”.
Ερωτηθείσα αν εμείς που είμαστε σε νησιωτική περιοχή κινδυνεύουμε με παρόμοια φαινόμενα, όπως αυτά που εκτυλίχθηκαν στην ισπανική πόλη, με πρωτόγνωρες καταστροφές, εκατοντάδες θύματα και αγνοούμενους, η κα Φελώνη τόνισε τα εξής:
Στη Ρόδο είναι συχνό και το φαινόμενο με τους υδροσίφωνες. Γενικά είναι πολύ χαρακτηριστικό στη νοτιοανατολική Μεσόγειο οπότε επηρεάζει πάρα πολύ τη χώρα μας, τα φαινόμενα φαίνεται να είναι πολύ έντονα, όσο αλλάζει το κλίμα. Να τονίσουμε βέβαια ότι και σε περιοχές όπως η Ρόδος που έχουν πληγεί πρόσφατα από πυρκαγιές, είναι ακόμα πιο επίφοβη η κατάσταση, διότι αντιλαμβάνεστε ότι τα πολύ υψηλά ύψη βροχής δεν μπορούν να συγκρατηθούν πλέον από τις περιοχές γιατί δεν υπάρχει βλάστηση, το υλικό είναι πιο ευδιάβρωτο, οπότε πράγματι τέτοιες έντονες βροχοπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ δυσμενείς συνθήκες λόγω και των φερτών υλών που θα συνοδεύουν το φαινόμενο, έντονες λασποροές, ήδη το βιώνετε στις ισχυρές βροχοπτώσεις στην περιοχή σας. Για να απαντήσω στο ερώτημα, ναι όλη η ευρύτερη περιοχή της νοτιανατολικής Μεσογείου υποφέρει και θα υποφέρει από ακραία φαινόμενα για αυτό το λόγο πρέπει να προχωρήσουν άμεσα κάποιες υποδομές, αλλά να κρατήσουμε και το παράδειγμα της Βαλένθια και να σημειώσουμε το εξής: υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ν’ αναπτυχθεί ένα εθνικό αξιόπιστο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, γιατί ο ανθρώπινος παράγοντας είναι ο πιο σημαντικός αυτή τη στιγμή. Δεν μπορούμε με υποδομές να ελέγξουμε πλήρως τις επιπτώσεις από τόσο έντονα φαινόμενα, όμως μπορούμε να προστατεύσουμε αν μη τι άλλο τον πληθυσμό. Τη δεδομένη στιγμή αυτό θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα και εννοείται να τα δούμε όλα από την αρχή και συνολικά για τη χώρα. Μεγάλη ευκαιρία που τη λάβαμε κι εμείς ήταν η υλοποίηση της ευρωπαϊκής οδηγίας 2007/60 έχει πραγματοποιηθεί και η αναθεώρηση πρόσφατα, αλλά και πάλι είναι πολλά αυτά που προτείνονται στα σχέδια διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας τα οποία δεν έχουμε ολοκληρωθεί.
Κατά περίπτωση ανά υδατικό διαμέρισμα γνωρίζουμε ποιες είναι οι πλέον ευάλωτες ζώνες, οπότε έχει διατυπωθεί ένα σύνολο μέτρων τα οποία σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν υλοποιηθεί, αλλά υπάρχει μία πρώτη μαγιά, δηλαδή έχουμε να ξεκινήσουμε από ένα συγκεκριμένο εγχειρίδιο θα λέγαμε ότι έχουμε στα χέρια μας, οπότε με βάση και την υλοποίηση της οδηγίας, όλα όσα διατυπώνονται ανά υδατικό διαμέρισμα, μία σειρά από μέτρα και έργα φυσικά, μπορούμε ας πούμε να είμαστε έτοιμοι για τα ακραία φαινόμενα. Σε ορισμένες περιοχές που δεν πλήττονταν παραδοσιακά από πλημμυρικά φαινόμενα, δεν έχουμε καν την παιδεία και τώρα έχουν αρχίσει και υποφέρουν από πλημμύρες. Στα σχολεία μπορεί να πλημμυρίσουν π.χ. τα ισόγεια σε μία μεγάλη πλημμύρα, φαινόμενα τα οποία πλέον εξελίσσονται πολύ γρήγορα από τη στιγμή που ξεκινάει μία βροχόπτωση.
Επίσης, αντιμέτωπα με την λειψυδρία, λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας, είναι πλέον τα νησιά της Δωδεκανήσου, με φόντο την ξηρασία και τις ελάχιστες βροχοπτώσεις των τελευταίων μηνών, έχοντας ήδη χτυπήσει “κόκκινο” το φετινό καλοκαίρι η Λέρος, που αναγκάσθηκε να μεταφέρει νερό αρχικά με υδροφόρες κι εν συνεχεία ν’ αντιμετωπίσει το πρόβλημα με εγκαταστάσεις μονάδων αφαλάτωσης, όπως και αρκετά άλλα νησιά. Ερωτηθείσα η κα Φελώνη αν οι μονάδες αφαλάτωσης είναι λύση μακράς πνοής για τα νησιά μας ή αν θα πρέπει να αξιοποιηθούν και συνοδά έργα, ώστε να μην έχουμε ένα δυσοίωνο μέλλον και διψάσουν τα νησιά μας ή πουν το νερό-νεράκι, επισήμανε μεταξύ άλλων ότι:
Τα δύο πρόσωπα της κλιματικής αλλαγής είναι αυτά ακριβώς που συζητάμε σήμερα. Από την έχουμε τις πλημμύρες με πολύ πιο έντονα φαινόμενα βροχόπτωσης και από την άλλη έχουμε περιόδους μακράς ξηρασίας με τις δυσμενείς επιπτώσεις που βιώσαμε το καλοκαίρι, της αδυναμίας πλήρους κάλυψη της ζήτησης. Ναι, στα νησιά μπορεί να αποτελέσει λύση η αφαλάτωση όταν ειδικά συνδυάζεται με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπου είναι και φιλικές για το περιβάλλον και μάλιστα είναι τυχερή η χώρα μας όπου περιτριγυρίζεται από θάλασσα. Είδαμε φέτος σε πολύ μεγάλο αριθμό νησιών να έχουν εγκατασταθεί μονάδες αφαλάτωσης που μπορεί να αποτελέσει μία λύση, γιατί μπορείς να έχεις πρακτικά απεριόριστη διαθεσιμότητα καθαρού νερού ανάλογα και με τη δυναμική της μονάδας, εννοείται όμως ότι αυτό που σημειώνεται είναι ότι χρειάζεται να στραφούμε και σε άλλες τεχνολογίες αφήνουμε το νερό το ανακυκλωμένο ας πούμε από την επεξεργασία των λυμάτων μας να χάνεται στη θάλασσα και να αξιοποιούμε πολύ πιο υψηλής ποιότητας νερό για τις αρδευτικές ανάγκες στα νησιά. Οπότε το πρώτο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι να αξιοποιήσουμε το ανακυκλωμένο νερό για χρήσεις όπως είναι η άρδευση, στα νησιά είναι μία λύση να αξιοποιείται αυτό το νερό για επι μέρους χρήσεις για να αξιοποιήσουμε και το παράδειγμα που μας δίνει η γειτονική Κύπρος.
Τέλος για τις επιπτήσεις της κλιματικής κρίσης στον πρωτογενή τομέα και στη Ρόδο, όπου π.χ. σε χωριά της δυτικής Ρόδου δεν υπάρχει ούτε για δείγμα ελιά στα δέντρα ή περιορίσθηκε η ντόπια παραγωγή ντομάτας και πατάτας, η κα Φελώνη, επισήμανε:
Είναι τεράστιο το πρόβλημα πλέον για την ελληνική παραγωγή. Κι εγώ βαρέθηκα στη λαϊκή το Σαββατοκύριακο και είδα και τις τιμές ανεβασμένες, αλλά και έτσι τους ίδιους τους παραγωγούς να παραπονιούνται και δικαίως βέβαια, ενώ για το θέμα της ελιάς είναι επικίνδυνο, γιατί η ξηρασία έχει οδηγήσει σε καταστροφές στα δέντρα πια όπου θα χρειαστεί να γίνουν πιο εκτενείς κοπές και θα αποδώσουν μετά από 4 και 5 χρόνια αν έχουμε καλές συνθήκες, οπότε δεν είναι η φετινή χρόνια μόνο που πρέπει να δούμε, είναι ότι θα είναι μειωμένη η παραγωγή και τις επόμενες. Το πρόβλημα είναι έντονο στην Πελοπόννησο και στη νησιωτική Ελλάδα, όχι τόσο στη Στερεά Ελλάδα.
Καταλήγοντας, για τις προβληματικές λιμνοδεξαμενές που κατασκευάσθηκαν τη δεκαετία του ’90 σε νησιά της Δωδεκανήσου, ενώ δαπανήθηκαν εκατομμύρια ευρώ και κάποιος δεν λειτούργησαν ποτέ, όπως π.χ. στο Καστελλόριζο ή στη Νίσυρο και αν θα πρέπει με κάποιο τρόπο να αξιοποιηθούν, η καθηγήτρια Υδρολογίας, ανέφερε:
Πράγματι σε αρκετές περιπτώσεις είτε δεν χωροθετήθηκαν είτε δεν αξιολογήθηκαν σωστά οι λιμνοδεξαμενές. Εννοείται, όμως, ότι αφού υπάρχουν αυτές οι υποδομές αν μη τι άλλο πρέπει να αξιοποιηθούν, ακόμα και σε περιοχές που εμφανίζουν διαρροές και όπου χρειάζεται να γίνουν κάποιες παρεμβάσεις για να αξιοποιηθούν οι υποδομές γιατί είναι σημαντικό το ότι υπάρχουν.
Ν.Π.
